Ο Matthew, η Monica και ο Michel Foucault.

Λοιπόν, για πάμε να δούμε νηφάλια τι έγινε με τα δύο προηγούμενα ποστ. Θυμίζω: το ένα παρουσίαζε τον Αμερικανό ηθοποιό Matthew Mc Conaughey να βγαίνει από το νερό (παίδαρος, βρεγμένος και ηλιοκαμένος) και το άλλο ένα αγαπημένο μου τραγούδι της Monika.
Ομολογώ πως το δεύτερο έγινε τυχαία: δεν είχα σχεδιάσει την παγίδα της μετωνυμίας, εξάλλου η ορθογραφία των ονομάτων τους διαφέρει (Monika-Monica). Απλώς οι αναγνώστες, και δη οι αρσενικοί, διαβάσατε Monika και περιμένατε να δείτε στο βίντεο τη σέξι Bellucci.


Υπήρχε, όμως, μια σχετική αμηχανία. Και το ρίξαμε στο καλαμπούρι. Επιτρέπεται μια κυρία, σοβαρή και μάνα, να θαυμάζει απροκάλυπτα και δημοσίως ένα καλοσχηματισμένο αντρικό κορμί; Επιτρέπεται να δηλώνει πως αν το συναντούσε θα το διεκδικούσε; Και τελικά, επιτρέπεται όλοι εμείς οι «καλλιεργημένη μεσαία τάξη» να ποθούμε αντρικά και γυναικεία σώματα χωρίς αυτό να συγκρούεται με τους υπόλοιπους ρόλους μας – τέκνο, σύζυγος, γονιός, υπάλληλος κλπ;

Ο στόχος της αναπαραγωγής

Η αλήθεια είναι πως επιτρέπεται. Ας το δούμε. Οι σύγχρονες εξουσιαστικές δομές, ας πούμε τα δυτικά κράτη από τα τέλη του 17ου αιώνα, ασχολήθηκαν εμπεριστατωμένα με το ζήτημα της σεξουαλικότητας. Ο προσανατολισμός και ο έλεγχός της αποτέλεσαν σοβαρή τους προτεραιότητα. Γιατί, όμως; Και πώς;


Ο προφανής λόγος είναι πως οι καινούριες καπιταλιστικές κοινωνίες/οικονομίες ανακάλυψαν την έννοια του «πληθυσμού». Ο άνθρωπος είναι πια μετρήσιμος ως εργατική δύναμη απαραίτητη για το κράτος. Έτσι, αυτό καθορίζει εντέλει την σεξουαλική πολιτική αυτού του κράτους ώστε ο λαός να αυξάνεται και να πληθύνεται σύμφωνα με τις νέες εργασιακές ανάγκες. Μιλάμε δηλαδή για «την οργάνωση μιας σεξουαλικότητας οικονομικά χρήσιμης και πολιτικά συντηρητικής» - κρατήστε το αυτό.


Η επικρατούσα άποψη ήταν – και για αρκετούς παραμένει - πως η εξουσία ασκεί αυτόν τον έλεγχο κατασταλτικά. Από τη βικτοριανή εποχή, με τη βοήθεια και της εκκλησίας, ανάγει τη σεξουαλικότητα σε αμαρτία, την εγκλωβίζει στα ασφυκτικά πλαίσια της κρεβατοκάμαρας του νόμιμου ζευγαριού, απαγορεύει κάθε περιττό λόγο γι αυτή και βαφτίζει παρέκκλιση όποια μορφή της ξεφεύγει από τον χρηστό στόχο της αναπαραγωγής.

Ο στόχος της αλήθειας

Ώσπου έρχεται ο Μισέλ Φουκώ και διαπιστώνει το αντίθετο: η εξουσία* δεν απαγορεύει τη σεξουαλικότητα. Ίσα-ίσα την προμοτάρει. Την εξετάζει. Την κατηγοριοποιεί. Την εντάσσει σε νόμους και κανόνες. «Δεν την αποκλείει, την εγκλείει μέσα στο κορμί σαν τρόπο προσδιορισμού των ατόμων». Και κυρίως μιλάει γι αυτή.


Το ίδιο κάνουμε κι εμείς. Με την άνθηση της ψυχιατρικής και στη συνέχεια της ψυχανάλυσης, η σεξουαλικότητά μας κουβεντιάζεται ανοιχτά, ορίζεται και μας ορίζει. Οι άνθρωποι στις σύγχρονες κοινωνίες αποκτούν την ταυτότητά τους ως άτομα με βάση αυτή. Και μαθαίνουν από πολύ μικροί να εκφράζονται σύμφωνα με τα ενδεδειγμένα και αποδεκτά πρότυπα, με τα οποία βομβαρδίζονται ασταμάτητα.


[ Γι αυτό κι εγώ ανέβασα τον Matthew και τη Monic/ka κι όχι τον άντρα μου (που υστερεί μόνο στο μαύρισμα) και μένα (που δεν υστερώ πουθενά, αλλά εσείς δεν το ξέρετε)].


Δημιουργείται, λοιπόν, ένας Λόγος γύρω από το σεξ με απώτερο στόχο το «αίτημα για γνώση», ή αλλιώς μια συγκρότηση του σεξ «σαν στόχου αλήθειας». Και τελικά, μια «εντατικοποίηση του σώματος – με την αξιοποίησή του, (σσ. όμως) ως αντικειμένου γνώσης και ως στοιχείου των σχέσεων εξουσίας».


Τι θα πει αυτό; Θα πει πως λατρεύουμε το σώμα. Λατρεύουμε το σεξ και ψάχνουμε να βρούμε την αλήθεια του για να «ολοκληρωθούμε». Ψάχνουμε να ενταχθούμε στα πρότυπα που επικρατούν και «παίζουμε» τους πονηρούς ή τους αθώους ανάλογα με τις ανάγκες μας. Ξέρουμε τα πάντα γι αυτό και εξομολογούμαστε τα γούστα μας στον ψυχολόγο ή τους κολλητούς μας.


Από τότε που η Δύση ανακάλυψε τον έρωτα, του έδωσε τόση αξία ώστε να επιτρέπεται κανείς να ζει και να πεθαίνει γι αυτόν. Να δικαιώνει όλη του την ύπαρξη. Και να συντάσσει, όπως είπαμε, την ταυτότητά του. (Έχω πολλά να πω για την κυριαρχία του έρωτα στις σύγχρονες κοινωνίες, θα το κάνω σε επόμενο ποστ).


Αυτά όλα τα διαπιστώνουμε εύκολα γύρω μας. Ακόμα και στις δύο προηγούμενες αναρτήσεις μου και, φυσικά, στους ερωτικούς ρόλους που καλούμαστε να ενσαρκώσουμε σύμφωνα με τη θέση μας στην κοινωνία. Η εξουσία μας επιτρέπει να έχουμε σεξουαλικότητα, να την εκφράζουμε, να τη διεκδικούμε ακόμα κι αν είναι διαφορετική (βλ. ομοφυλοφιλία), να διατρανώνουμε την ατομικότητά μας μέσα από κείνη.

Ο στόχος της ηδονής;

Πού είναι, όμως το σεξ μέσα σε όλη αυτή την κουβέντα; Χωρίς βιολογικές, αναπαραγωγικές και ιατρικές προεκτάσεις; Πού είναι η ίδια η ερωτική πράξη; Η ηδονή, τα σώματα; Οι μυρωδιές και οι ήχοι που έχουν ως αποκλειστικό στόχο την ευχαρίστηση των αισθήσεων; Ο, πραγματικά αστάθμητος για κάθε εξουσία, παράγοντας της απόλαυσης; Πού είναι η εκπαίδευσή μας, όχι στο σεξ αλλά στην ηδονή;


Ο Φουκώ αναφέρει μια καταπληκτική φράση, ότι οι μηχανισμοί εξουσίας χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη μιας «οργάνωσης ερωτογενών ζωνών μέσα στο κοινωνικό σώμα». Το σεξ συγκροτήθηκε πρωτίστως ως επιθυμία - «επιθυμία να το έχεις, να το φτάσεις, να το ανακαλύψεις, να το λευτερώσεις, να το αρθρώσεις σε Λόγο, να το διατυπώσεις σε αλήθεια». Να γνωρίσεις και να ορίσεις τον εαυτό σου μέσα απ’ αυτό. Τελικά, θα προσθέσω, οτιδήποτε παρά να ανακαλύψεις και να το ευχαριστηθείς!


Και φτάνει στο συμπέρασμά του: «Ενάντια στο σύστημα της σεξουαλικότητας, το έρεισμα της αντεπίθεσης δεν πρέπει να είναι το σεξ-επιθυμία, αλλά τα σώματα και οι απολαύσεις».

Δεν προσπαθώ να ερμηνεύσω τον Φουκώ! Ούτε καν να παρουσιάσω μια κεντρική ιδέα του έργου του περί σεξουαλικότητας. Απλώς παραθέτω θρασύτατα τις ιδέες του ως εργαλεία, ώστε να ανοίξω τη συζήτηση εκφράζοντας τα δικά μου ερωτήματα:


Μπορώ, λοιπόν, όχι εγώ ειδικά αλλά ως πρότυπο μικροαστής, εργαζόμενης, καλλιεργημένης μητέρας να ποθήσω και να διεκδικήσω ένα λαχταριστό κορμί μόνο για τη χαρά της σάρκας; Χωρίς να το συζητήσω πριν ή μετά, χωρίς να αναζητήσω προεκτάσεις και δικαίωση, χωρίς να ενοχοποιηθώ ή να πανηγυρίσω; Χωρίς να το κάνω θέμα; Μου το επιτρέπουν οι εξουσιαστικοί μηχανισμοί και ο κοινωνικός μου ρόλος;


Για να το κουβεντιάσουμε. Σας ακούω.





Οι λέξεις και οι φράσεις σε εισαγωγικά είναι από το βιβλίο του Μισέλ Φουκώ Ιστορία της Σεξουαλικότητας, 1. Η δίψα της γνώσης, εκδ.Ράππα, μετ. Γκλόρυ Ροζάκη, 1982.

*Όταν ο Φουκώ μιλάει για εξουσία δεν αναφέρεται σε αυτήν που εκφράζεται νόμιμα από το κράτος, αλλά για ένα ολόκληρο πλέγμα μικροεξουσιών που διατρέχουν την κοινωνική οργάνωση (οικογένεια, σχολείο, εργασία κλπ) – θα το συζητήσουμε άλλη φορά, απλώς το διευκρινίζω.


Edit

Η συζήτηση ξεστράτισε και φταίω εγώ. Το τελευταίο ερώτημα είναι σαφώς απαντημένο: Μπορώ. Μπορώ ως πρότυπο μικροαστής, μάνας κλπ να πάω με έναν άντρα, δυο γυναίκες, τρεις σκύλους ή τέσσερα μωρά. Στις τρεις πρώτες περιπτώσεις το πολύ-πολύ να χάσω τα κοινωνικά μου προνόμια - που αμφιβάλλω - στην τέταρτη θα αναγκαστώ να σωφρωνιστώ. Με φυλάκιση ή φάρμακα. Πάντως η εξουσία μου το επιτρέπει.

Αυτό που θέλω να πω είναι πως έχουμε χάσει τη μπάλα. Η συζήτηση για το σεξ βρίσκεται παντού, αλλά θεωρητικοποιημένη και ιατρικοποιημένη. Ποιος όμως θα μάθει στον γιο μου να κάνει έρωτα; Γιατί δεν έμαθε κανείς εμένα; Γιατί μαθαίνουμε από παιδιά πως το σώμα μας είναι εργαλείο για να βρούμε νύφη/γαμπρό, καλή δουλειά, ευχάριστες παρέες κι όχι μέσο απόλαυσης;

Γιατί, ρε παιδιά, μιλάμε για τη σεξουαλικότητα και όχι για το σεξ, αυτό με απασχολεί.