ΦΟΒΟΣ
Φόβος. Ένα από τα θεμελιώδη συναισθήματα του ανθρώπινου γένους. Ένα προγονικό συναίσθημα, που μας κράτησε ζωντανούς όταν η ανθρωπότητα ζούσε στις σπηλιές και τα δέντρα, και που ακόμα και σήμερα μπορεί να μας διατηρεί γερούς και ακέραιους όταν οι συνθήκες απαιτούν ακραίες λύσεις και γρήγορες αποφάσεις. Ο φόβος μας κάνει να μην ορμάμε πάνω σε ένα σκυλί που μας γαβγίζει, να εκτιμάμε μια κατάσταση κινδύνου πριν αποφασίσουμε πιο δρόμο θα ακολουθήσουμε, να διαλέγουμε ανάμεσα στην φυγή και την επίθεση. Μέχρι αυτού του τόσο χρήσιμου και επιβιωτικού ρόλου του για την ανθρωπότητα, δεν υπάρχει καμία αντίρρηση για το χρήσιμο της ύπαρξής του.
Το θέμα αρχίζει να αποκτά ενδιαφέρον, όταν αντικείμενο αυτού του συναισθήματος δεν είναι μια αυθεντική κατάσταση κινδύνου, αλλά μια φτιαχτή και κατευθυνόμενη ροή δήθεν αναπόφευκτων εξελίξεων, οι οποίες κατασκευάζονται από κάποιους επιτήδειους και απευθύνονται στο ευρύ κοινό. Είναι μια μέθοδος που είναι γνωστή από την αρχαιότητα και η οποία εξελίχτηκε μέσα από τους αιώνες, φτάνοντας στη σημερινή της μορφή, η οποία έχει τελειοποιηθεί με τη βοήθεια των επιστημών.
Νευροφυσιολόγοι, κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι, έχουν να δώσουν πολλές απαντήσεις στο πως και το γιατί του φόβου που μας κατακλύζει. Η νευροφυσιολογία μέσω των ερευνών της, μας δίνει ένα καταπληκτικό συμπέρασμα. Ο εγκέφαλος δεν ξεχωρίζει την αληθινή πληροφορία από την ψεύτικη. Ότι τροφοδοτήσουμε τον εγκέφαλό μας, αυτό και λαμβάνει σαν αποκλειστική αλήθεια. Το ανθρώπινο μυαλό, έχει ακόμα ένα πολύ σπουδαίο ιδίωμα. Μπορεί να σκέφτεται μόνο ένα πράγμα τη φορά. Έχουμε μία και μοναδική σκέψη την κάθε στιγμή που περνάει. Και πηγαίνοντας ακόμα πιο πέρα, ανακαλύπτουμε ότι έχουμε και ένα και μόνο συναίσθημα το οποίο αναγκαστικά συμβαδίζει με την ποιότητα της σκέψης. Μας λένε ακόμα οι επιστήμονες ότι, για να γίνει μια αλλαγή στη συνήθεια του τρόπου σκέψης μας, χρειάζεται γύρω στον ένα μήνα συνεχούς επανάληψης του καινούργιου μοτίβου, ώστε να σχηματίσει μέσα στον εγκέφαλο τις απαραίτητες συνάψεις με τους νευρώνες του, καταργώντας το παλαιό και ριζώνοντας το καινούργιο.
Τι λένε για τον άνθρωπο οι ψυχολόγοι; Ότι ουσιαστικά είμαστε το αποτέλεσμα του τρόπου σκέψης και αντίληψης που έχουμε σχηματίσει για τα πάντα γύρω μας. Δεν θα αναλύσουμε αυτή τη στιγμή το γιατί έχουμε αυτόν τον τρόπο σκέψης και ποια είναι τα γενεσιουργά αίτιά του. Αυτό που μας νοιάζει είναι ότι ο συγκεκριμένος τρόπος σκέψης που έχουμε δημιουργεί μια ταυτότητα της ύπαρξής μας. Όλοι μπορούμε, όταν αναφερόμαστε σε κάποιο γνωστό μας, να φέρουμε τα γενικά στοιχεία του χαρακτήρα του στο μυαλό μας, ακόμα και να γνωρίζουμε εκ των προτέρων το πως αυτό το άτομο θα τοποθετηθεί απέναντι σε ένα θέμα όταν κάνουμε μια συζήτηση. Αυτή είναι η ταυτότητα που μας χαρακτηρίζει. Έχουμε αισιόδοξους, απαισιόδοξους, σκεπτικιστές, τυχερούς και άτυχους, γκρινιάρηδες, γλεντζέδες και κεφάτους, κακομούτσουνους, θλιμμένους και απογοητευμένους, άτομα που μας ανεβάζουν όταν είμαστε μαζί και άτομα που θα θέλαμε πάντα να αποφεύγουμε. Όλα αυτά, είναι ταυτότητες.
Η ταυτότητα λειτουργεί με δύο τρόπους ταυτόχρονα. Πρώτον, αναλύει τα γεγονότα μέσα από ένα συγκεκριμένο πρίσμα και δεύτερον, διαλέγει να κάνει αυτές τις επιλογές οι οποίες την επιβεβαιώνουν. Γι αυτό, ενώ ζούμε στον 21ο αιώνα, ο οποίος έχει γύρω μας άπειρες επιλογές και ατελείωτες πιθανότητες ανάπτυξης, εμείς διαλέγουμε να κάνουμε αυτές τις επιλογές οι οποίες επιβεβαιώνουν την ταυτότητά μας. Κάθε μέρα, επαναλαμβάνουμε το ίδιο μοτίβο ζωής, το οποίο έχουμε συνηθίσει. Κάθε μέρα, διαλύουμε τις προσδοκίες μας για ένα καλύτερο αύριο, μέσα από την ψυχαναγκαστική συνήθεια του να σκεφτόμαστε και να πράττουμε όπως και τη χτεσινή. Επιζητούμε ένα καλύτερο άθροισμα για αύριο, χωρίς ποτέ να αλλάξουμε έστω και έναν από τους προσθετέους που απαρτίζουν το άθροισμα.
Κρατώντας λοιπόν κατά νου το ότι διαθέτουμε μια ταυτότητα μέσω της οποίας αναλύουμε τη ζωή και κάνουμε τις επιλογές μας και γνωρίζοντας ότι ο εγκέφαλος δεν ξεχωρίζει την αληθινή πληροφορία από την ψεύτικη, μπορούμε πολύ εύκολα να αντιληφτούμε πως όταν μας πείσουν για την αναγκαιότητα του να ζήσουμε στο φόβο, και εννοώ μας πείσουν τόσο πολύ και τόσο έντονα που γίνει για μας μια αδιαπραγμάτευτη αλήθεια, τότε αυτή η αλήθεια, που κανείς δεν γνωρίζει αν όντως είναι και η μοναδική, γίνεται τμήμα της ταυτότητάς μας και τείνουμε να την επαληθεύουμε. Οι άμυνες πέφτουν και η παθητικότητα αντικαθιστά οποιαδήποτε διάθεση για αγώνα. Η μια σκέψη που έχουμε τη φορά, είναι η κυριαρχία του φόβου, και αναγκαστικά το συναίσθημα που ακολουθεί την κυρίαρχη σκέψη, είναι αυτό του φόβου. Μια κυβέρνηση, δεν έχει παρά να επιμένει για ένα μήνα μέσα από όλα τα επικοινωνιακά δίκτυα που διαθέτει να τροφοδοτεί το λαό της με την εικόνα που επιθυμεί, γνωρίζοντας ότι μετά από το μήνα αυτό, οι άμυνες του πληθυσμού έχουν πάει περίπατο και τα μέτρα που θέλει να περάσει θα τα περάσει όχι μόνο χωρίς αντίσταση, αλλά με τη συγκατάθεση της εικόνας του αναγκαίου που η ίδια έχει επιβάλλει. Το έθεσε και η Μέργκελ όταν συγκατάθεσε το Μάιο για το Ευρωπαϊκό ταμείο, λέγοντας ότι το Φεβρουάριο έθετε αντιρρήσεις για να μην έχουμε εδώ εξέγερση επειδή δεν είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε το πακέτο. Τι παραπάνω έγινε μέσα σε δυο μήνες, οπότε γίναμε ξαφνικά έτοιμοι για αυτό το πακέτο, πέρα από το μοναδικό εστιασμό όλου του πληθυσμού στο φόβο για τα τι θα πάθουμε αν δεν μας κάνανε την εκπληκτική εξυπηρέτηση να μας δεχτούν;
Όλες οι σημαντικές μάχες που έγιναν από το ανθρώπινο γένος, κερδήθηκαν από αυτόν που είχε εμπνεύσει περισσότερο τους άντρες του βγάζοντας κάποιο λόγο. Ο Τσόρτσιλ, οι αρχαίοι Έλληνες στρατηγοί, οι δεκαπέντε που ξεκίνησαν τον πόλεμο της ανεξαρτησίας στην Αμερική, ο Ναπολέοντας, ο Μεταξάς, ο Λεωνίδας, ο Παπαφλέσσας, όλοι μα όλοι εμψύχωσαν τους άντρες τους ανεξάρτητα της αριθμητικής τους ή της τεχνολογικής τους υπεροχής απέναντι στον αντίπαλο. Ο φυσιολογικός φόβος αυτού που υστερεί, επισκιάστηκε από το πάθος, την πίστη, την ακλόνητη θέληση και την ελπίδα. Η παραπάνω ανάλυση της επιστήμης μας δείχνει το πως αυτό μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Η επιθυμία, η πεποίθηση και η προσδοκία μπορεί να αλλάξει όλα τα δεδομένα.
Το αντίθετο μπορεί να φέρει κάποιος που επιζητεί και επιχειρηματολογεί κατά αυτόν τον τρόπο, ώστε να φέρει ένα λαό εκεί που θέλει. Προσωπικά γνωρίζω ότι ιστορικά, το Γερμανικό λαό που πολέμησε και σκότωσε πολυάριθμους ανθρώπους, δεν τον σύραμε στη δίκη της Νυρεμβέργης. Εκεί, βρέθηκαν αυτοί που αποφασίζανε και διατάζανε. Αυτοί ήταν υπεύθυνοι για τις επιλογές στις οποίες μετείχε και ο υπόλοιπος λαός. Δεν του μεταβιβάσαμε όμως συλλογικά την ευθύνη, γεμίζοντας ένα λαό με τύψεις και ενοχές. Γιατί όποιος έχει ενοχές, δεν μπορεί και να σκεφτεί τίποτα παραπέρα από αυτό που του σερβίρουνε.
Τελειώνοντας, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα πέρα από το φόβο τον ίδιο. Όταν έχουμε στόχους και ακλόνητη πίστη στο να τους πραγματοποιήσουμε, τα εμπόδια γίνονται απλές μικροενοχλήσεις που μας καθυστερούν. Όταν όμως στοχεύσουμε στο φόβο, η ζωή πραγματικά γίνεται δύσκολη.
Το θέμα αρχίζει να αποκτά ενδιαφέρον, όταν αντικείμενο αυτού του συναισθήματος δεν είναι μια αυθεντική κατάσταση κινδύνου, αλλά μια φτιαχτή και κατευθυνόμενη ροή δήθεν αναπόφευκτων εξελίξεων, οι οποίες κατασκευάζονται από κάποιους επιτήδειους και απευθύνονται στο ευρύ κοινό. Είναι μια μέθοδος που είναι γνωστή από την αρχαιότητα και η οποία εξελίχτηκε μέσα από τους αιώνες, φτάνοντας στη σημερινή της μορφή, η οποία έχει τελειοποιηθεί με τη βοήθεια των επιστημών.
Νευροφυσιολόγοι, κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι, έχουν να δώσουν πολλές απαντήσεις στο πως και το γιατί του φόβου που μας κατακλύζει. Η νευροφυσιολογία μέσω των ερευνών της, μας δίνει ένα καταπληκτικό συμπέρασμα. Ο εγκέφαλος δεν ξεχωρίζει την αληθινή πληροφορία από την ψεύτικη. Ότι τροφοδοτήσουμε τον εγκέφαλό μας, αυτό και λαμβάνει σαν αποκλειστική αλήθεια. Το ανθρώπινο μυαλό, έχει ακόμα ένα πολύ σπουδαίο ιδίωμα. Μπορεί να σκέφτεται μόνο ένα πράγμα τη φορά. Έχουμε μία και μοναδική σκέψη την κάθε στιγμή που περνάει. Και πηγαίνοντας ακόμα πιο πέρα, ανακαλύπτουμε ότι έχουμε και ένα και μόνο συναίσθημα το οποίο αναγκαστικά συμβαδίζει με την ποιότητα της σκέψης. Μας λένε ακόμα οι επιστήμονες ότι, για να γίνει μια αλλαγή στη συνήθεια του τρόπου σκέψης μας, χρειάζεται γύρω στον ένα μήνα συνεχούς επανάληψης του καινούργιου μοτίβου, ώστε να σχηματίσει μέσα στον εγκέφαλο τις απαραίτητες συνάψεις με τους νευρώνες του, καταργώντας το παλαιό και ριζώνοντας το καινούργιο.
Τι λένε για τον άνθρωπο οι ψυχολόγοι; Ότι ουσιαστικά είμαστε το αποτέλεσμα του τρόπου σκέψης και αντίληψης που έχουμε σχηματίσει για τα πάντα γύρω μας. Δεν θα αναλύσουμε αυτή τη στιγμή το γιατί έχουμε αυτόν τον τρόπο σκέψης και ποια είναι τα γενεσιουργά αίτιά του. Αυτό που μας νοιάζει είναι ότι ο συγκεκριμένος τρόπος σκέψης που έχουμε δημιουργεί μια ταυτότητα της ύπαρξής μας. Όλοι μπορούμε, όταν αναφερόμαστε σε κάποιο γνωστό μας, να φέρουμε τα γενικά στοιχεία του χαρακτήρα του στο μυαλό μας, ακόμα και να γνωρίζουμε εκ των προτέρων το πως αυτό το άτομο θα τοποθετηθεί απέναντι σε ένα θέμα όταν κάνουμε μια συζήτηση. Αυτή είναι η ταυτότητα που μας χαρακτηρίζει. Έχουμε αισιόδοξους, απαισιόδοξους, σκεπτικιστές, τυχερούς και άτυχους, γκρινιάρηδες, γλεντζέδες και κεφάτους, κακομούτσουνους, θλιμμένους και απογοητευμένους, άτομα που μας ανεβάζουν όταν είμαστε μαζί και άτομα που θα θέλαμε πάντα να αποφεύγουμε. Όλα αυτά, είναι ταυτότητες.
Η ταυτότητα λειτουργεί με δύο τρόπους ταυτόχρονα. Πρώτον, αναλύει τα γεγονότα μέσα από ένα συγκεκριμένο πρίσμα και δεύτερον, διαλέγει να κάνει αυτές τις επιλογές οι οποίες την επιβεβαιώνουν. Γι αυτό, ενώ ζούμε στον 21ο αιώνα, ο οποίος έχει γύρω μας άπειρες επιλογές και ατελείωτες πιθανότητες ανάπτυξης, εμείς διαλέγουμε να κάνουμε αυτές τις επιλογές οι οποίες επιβεβαιώνουν την ταυτότητά μας. Κάθε μέρα, επαναλαμβάνουμε το ίδιο μοτίβο ζωής, το οποίο έχουμε συνηθίσει. Κάθε μέρα, διαλύουμε τις προσδοκίες μας για ένα καλύτερο αύριο, μέσα από την ψυχαναγκαστική συνήθεια του να σκεφτόμαστε και να πράττουμε όπως και τη χτεσινή. Επιζητούμε ένα καλύτερο άθροισμα για αύριο, χωρίς ποτέ να αλλάξουμε έστω και έναν από τους προσθετέους που απαρτίζουν το άθροισμα.
Κρατώντας λοιπόν κατά νου το ότι διαθέτουμε μια ταυτότητα μέσω της οποίας αναλύουμε τη ζωή και κάνουμε τις επιλογές μας και γνωρίζοντας ότι ο εγκέφαλος δεν ξεχωρίζει την αληθινή πληροφορία από την ψεύτικη, μπορούμε πολύ εύκολα να αντιληφτούμε πως όταν μας πείσουν για την αναγκαιότητα του να ζήσουμε στο φόβο, και εννοώ μας πείσουν τόσο πολύ και τόσο έντονα που γίνει για μας μια αδιαπραγμάτευτη αλήθεια, τότε αυτή η αλήθεια, που κανείς δεν γνωρίζει αν όντως είναι και η μοναδική, γίνεται τμήμα της ταυτότητάς μας και τείνουμε να την επαληθεύουμε. Οι άμυνες πέφτουν και η παθητικότητα αντικαθιστά οποιαδήποτε διάθεση για αγώνα. Η μια σκέψη που έχουμε τη φορά, είναι η κυριαρχία του φόβου, και αναγκαστικά το συναίσθημα που ακολουθεί την κυρίαρχη σκέψη, είναι αυτό του φόβου. Μια κυβέρνηση, δεν έχει παρά να επιμένει για ένα μήνα μέσα από όλα τα επικοινωνιακά δίκτυα που διαθέτει να τροφοδοτεί το λαό της με την εικόνα που επιθυμεί, γνωρίζοντας ότι μετά από το μήνα αυτό, οι άμυνες του πληθυσμού έχουν πάει περίπατο και τα μέτρα που θέλει να περάσει θα τα περάσει όχι μόνο χωρίς αντίσταση, αλλά με τη συγκατάθεση της εικόνας του αναγκαίου που η ίδια έχει επιβάλλει. Το έθεσε και η Μέργκελ όταν συγκατάθεσε το Μάιο για το Ευρωπαϊκό ταμείο, λέγοντας ότι το Φεβρουάριο έθετε αντιρρήσεις για να μην έχουμε εδώ εξέγερση επειδή δεν είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε το πακέτο. Τι παραπάνω έγινε μέσα σε δυο μήνες, οπότε γίναμε ξαφνικά έτοιμοι για αυτό το πακέτο, πέρα από το μοναδικό εστιασμό όλου του πληθυσμού στο φόβο για τα τι θα πάθουμε αν δεν μας κάνανε την εκπληκτική εξυπηρέτηση να μας δεχτούν;
Όλες οι σημαντικές μάχες που έγιναν από το ανθρώπινο γένος, κερδήθηκαν από αυτόν που είχε εμπνεύσει περισσότερο τους άντρες του βγάζοντας κάποιο λόγο. Ο Τσόρτσιλ, οι αρχαίοι Έλληνες στρατηγοί, οι δεκαπέντε που ξεκίνησαν τον πόλεμο της ανεξαρτησίας στην Αμερική, ο Ναπολέοντας, ο Μεταξάς, ο Λεωνίδας, ο Παπαφλέσσας, όλοι μα όλοι εμψύχωσαν τους άντρες τους ανεξάρτητα της αριθμητικής τους ή της τεχνολογικής τους υπεροχής απέναντι στον αντίπαλο. Ο φυσιολογικός φόβος αυτού που υστερεί, επισκιάστηκε από το πάθος, την πίστη, την ακλόνητη θέληση και την ελπίδα. Η παραπάνω ανάλυση της επιστήμης μας δείχνει το πως αυτό μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Η επιθυμία, η πεποίθηση και η προσδοκία μπορεί να αλλάξει όλα τα δεδομένα.
Το αντίθετο μπορεί να φέρει κάποιος που επιζητεί και επιχειρηματολογεί κατά αυτόν τον τρόπο, ώστε να φέρει ένα λαό εκεί που θέλει. Προσωπικά γνωρίζω ότι ιστορικά, το Γερμανικό λαό που πολέμησε και σκότωσε πολυάριθμους ανθρώπους, δεν τον σύραμε στη δίκη της Νυρεμβέργης. Εκεί, βρέθηκαν αυτοί που αποφασίζανε και διατάζανε. Αυτοί ήταν υπεύθυνοι για τις επιλογές στις οποίες μετείχε και ο υπόλοιπος λαός. Δεν του μεταβιβάσαμε όμως συλλογικά την ευθύνη, γεμίζοντας ένα λαό με τύψεις και ενοχές. Γιατί όποιος έχει ενοχές, δεν μπορεί και να σκεφτεί τίποτα παραπέρα από αυτό που του σερβίρουνε.
Τελειώνοντας, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα πέρα από το φόβο τον ίδιο. Όταν έχουμε στόχους και ακλόνητη πίστη στο να τους πραγματοποιήσουμε, τα εμπόδια γίνονται απλές μικροενοχλήσεις που μας καθυστερούν. Όταν όμως στοχεύσουμε στο φόβο, η ζωή πραγματικά γίνεται δύσκολη.
Δημήτρης Νομικός, συγγραφέας.
Το βιβλίο του "Μια μέρα, μια ψυχή, τρεις ζωές" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτονού.
Δείτε περισσότερα εδώ: grfear.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου