Στον Ανώνυμο Σουρεαλιστή Ασφαλίτη

Μπορεί να μην προλάβαινα να γράψω, ούτε να περάσω από τα μπλογκ σας για μια έστω «καλημέρα», αλλά η προκοπή δεν μ’ αφήνει: έχω σηκώσει στο γραφείο έναν πύργο ετερόκλητα βιβλία που διαβάζω επιμελώς και ταυτόχρονα, γιατί διαπίστωσα πως δεν γίνεται να παριστάνεις με επιτυχία τον έξυπνο όταν δεν έχεις ξεκαθαρίσει τα στοιχειώδη.

Με όλες τις αναγνωστικές μου επιρροές και τη σχιζοφρένεια της πρόσφατης καθημερινότητάς μου, μοιραία σήμερα θυμήθηκα τον σουρεαλισμό. Με δύο εναύσματα: μια κινηματογραφική εικόνα και μια ρεπορταζιακή.

Κινηματογράφος

Δεν ξέρω αν έχετε δει ποτέ την ταινία Το φάντασμα της Ελευθερίας του σουρεαλιστή Luis Bunuel, που ξεκινά με την εξής σκηνή: Οι στρατιώτες του Ναπολέοντα οδηγούν τους Ισπανούς αντιστασιακούς στο απόσπασμα. Κι εκείνοι, στημένοι στον τοίχο και περιμένοντας τον αναπόφευκτο πυροβολισμό, αναφωνούν εν χορώ ως ύστατη πράξη αντίστασης «Ζήτω οι αλυσίδες»!

Η παραπάνω προφανής ανατροπή της λογικής (θα περίμενε κανείς να φωνάξουν "Ζήτω η Ελευθερία") παύει να λειτουργεί σουρεαλιστικά αν εντάξει κανείς τη σκηνή στο ιστορικό της πλαίσιο. Ο στρατός του Ναπολέοντα, πρεσβεύοντας τα ιδανικά της Γαλλικής Επανάστασης (Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία) κατακτά την Ισπανία ώστε να την «απελευθερώσει» από τη μοναρχία.

Κι αφού ο κατακτητής έχει επιλέξει πρώτος το σύνθημα «Ζήτω η Ελευθερία», στον αντιστεκόμενο πατριώτη δεν μένει παρά να ζητωκραυγάσει υπέρ των αλυσίδων του, στην προκειμένη περίπτωση την αυτοδιάθεση της χώρας του.

Κρατήστε το και συνεχίζω.

Ρεπορτάζ (σημερινό και off the record).

Μεγαλούτσικη εταιρία της Αττικής ανακοινώνει πενήντα απολύσεις. Οι εργαζόμενοι ψηφίζουν κατάληψη των γραφείων και περιφρουρούν την κινητοποίησή τους συγκεντρωμένοι στο πεζοδρόμιο έξω από το κτίριο. Κάποια στιγμή σταματάει μπροστά τους ένα περιπολικό από το οποίο εξέρχεται ένας άντρας με πολιτικά ρούχα. Τους συστήνεται ως αστυνομικός, διοικητής της Ασφάλειας για την ακρίβεια, και ζητάει να μάθει «τι γίνεται, παιδιά;» πλησιάζοντας ταυτόχρονα την είσοδο των υπό κατάληψη γραφείων. Οι εργαζόμενοι, που δεν είναι και στην καλύτερη ψυχολογική κατάσταση φυσικά, ζητάνε να δούνε την ταυτότητά του. Εκείνος, αμήχανος, παραδέχεται ότι την έχει ξεχάσει στην Ασφάλεια. Οι εργαζόμενοι τότε τον αγνοούν και, όταν αυτός επιμένει να τους τα ζαλίζει, του λένε πως αν δεν τους δείξει ταυτότητα να πάει στα τσακίδια και για να τον βοηθήσουν τον πιάνουν από τους ώμους και τον οδηγούν πίσω στο περιπολικό.

Την ώρα εκείνη, λοιπόν, κι ενώ εκδιώκεται από τον χώρο της κινητοποίησης, ο Ασφαλίτης αναφωνεί αγανακτισμένος «Αυτό είναι φασισμός»!

Βάλτε τώρα τις δυο εικόνες δίπλα-δίπλα. Στην πρώτη, ένας κατεξοχήν εκπρόσωπος του σουρεαλισμού, εκφράζεται με μια εξωφρενική δήλωση των ηρώων του (Ζήτω οι αλυσίδες) που, όμως, αποδεικνύεται ορθολογική και εκφράζει ρεαλιστικά την ιστορική πραγματικότητα.

Στη δεύτερη, μια φαινομενικά ρεαλιστική και αποδεκτή σκηνή (ένας άνθρωπος που απωθείται από δημόσιο χώρο φωνάζοντας «Αυτό είναι φασισμός») εκφράζει απόλυτα το σουρεαλιστικό.

Γιατί ποιος είναι ο καλύτερος εκπρόσωπος της φασιστικής νοοτροπίας στις σύγχρονες δημοκρατίες από τον ασφαλίτη; Που, στην προκειμένη περίπτωση, φέρει τον φασισμό που αντιπροσωπεύει σε μια εργατική κινητοποίηση και διαμαρτύρεται όταν αυτός ο απροκάλυπτος φασισμός δεν περνάει!

Δε γνωρίζω αν ο εν λόγω μπάτσος θέλησε μ’ αυτά του τα λόγια να κάνει μια δήλωση υπέρ του σουρεαλισμού. Υποψιάζομαι πως απλώς αγανάκτησε με το, όσο να πεις άκομψο, ξεπροβόδισμά του. Δεν θεωρεί άλλωστε τον εαυτό του εκπρόσωπο του κρατικού φασισμού - πιθανότατα δηλώνει με ειλικρίνεια φανατικός δημοκράτης.

Παρόλα αυτά ο Bunuel θα ήταν περήφανος γι αυτόν. Κι εμείς δεν έχουμε τίποτα άλλο να κάνουμε παρά να υποκλιθούμε.

Edit

Επειδή κάποιοι από σας υπαινιχθήκατε το αντίθετο, να σας πω πως τρέφω τα καλύτερα αισθήματα για τους ασφαλίτες που αποτελούν πηγή έμπνευσης για πλήθος καλλιτεχνών.

Για του λόγου το αληθές αφιερώνω σε όλη τους τη φάρα το παρακάτω τραγούδι:

Η μπαλάντα για τους ασφαλίτες

(ποίηση Βολφ Μπίρμαν και μουσική Θάνου Μικρούτσικου).